Trung tâm Phát triển Nông thôn miền Trung (CRD), Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế đang hợp tác với Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên Việt Nam (WWF-Việt Nam) thực hiện dự án “Tăng cường vai trò cộng đồng và các tổ chức xã hội trong công tác bảo tồn tại Trung Trường Sơn, giai đoạn 2”  tại thành phố Huế. Dự án do tổ chức Hợp tác Phát triển Quốc tế Thụy Điển (Sida) tài trợ. Mục tiêu của dự án là đến năm 2028, 5.500 ha rừng sẽ được các cộng đồng và tổ chức xã hội quản lý bền vững, góp phần bảo vệ hệ sinh thái, ổn định sinh kế cho cộng đồng thông qua sự tham gia vào quá trình ra quyết định và thực hiện, đồng thời được hưởng lợi ích công bằng từ tài nguyên rừng.

Theo quy định của Thông tư số 28/2018/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn về quản lý rừng bền vững, các cộng đồng tham gia dự án đã hoàn thành xây dựng và thực hiện Phương án quản lý rừng bền vững (PAQLRBV) cho giai đoạn 2021-2025. Nhằm duy trì hiệu quả công tác bảo vệ và phát triển rừng trong thời gian tới, CRD đã hỗ trợ các cộng đồng và nhóm hộ quản lý rừng tại hai xã Thượng Lộ và Thượng Nhật, huyện Phú Lộc, thành phố Huế tổ chức các cuộc họp đánh giá kết quả thực hiện Phương án QLRBV giai đoạn 2020-2025 theo Thông tư số 28, đồng thời thống nhất nội dung cập nhật Phương án QLRBV cho giai đoạn 2026-2030. 450 đại biểu, trong đó hơn 40% là nữ, là thành viên tham gia quản lý rừng cộng đồng, Ban Quản lý rừng cộng đồng và đại diện CRD đã tham dự các cuộc họp này.

Theo kết quả đánh giá, trong giai đoạn 2021–2025, hoạt động tuần tra bảo vệ rừng và phòng cháy chữa cháy đã được thực hiện đúng kế hoạch và đạt hiệu quả tích cực. Các vụ việc lấn chiếm đất rừng và khai thác gỗ trái phép hầu như không xảy ra nhờ việc sử dụng phần mềm tuần tra, đánh dấu sơn ranh giới rừng và kịp thời phát hiện, ngăn chặn  các hành vi vi phạm. Tuy nhiên, hoạt động khoanh nuôi làm giàu rừng vẫn còn hạn chế, diện tích thực tế đạt được thấp hơn so với chỉ tiêu đề ra, chủ yếu tập trung tại những khu rừng trung bình và rừng trồng mới. Trong khi đó, hoạt động trồng làm giàu rừng được 8/9 BQLR cộng đồng và nhóm hộ triển khai nhờ sự hỗ trợ về cây giống và kinh phí các chương trình, dự án trên địa bàn như dự án LtC hay Chương trình trồng phát triển rừng của huyện Nam Đông (nay là huyện Phú Lộc). Các loại cây được chọn trồng làm giàu rừng bao gồm lim xanh, giổi xanh, lát hoa, gừng gió, thiên niên kiện, hay mây. Đáng chú ý, mặc dù đang quản lý trên 400 ha rừng nghèo, BQLR Cộng đồng thôn Dỗi, xã Thượng Lộ chưa triển khai trồng rừng. Đây là điểm cần khắc phục trong thời gian tới.

Sau quá trình thảo luận và thống nhất, 7 cộng đồng và 2 nhóm hộ quản lý rừng đã hoàn thành việc cập nhật Phương án QLRBV giai đoạn 2026-2030. Dựa trên nguồn kinh phí dự kiến từ Chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng (PFES) và hợp đồng giảm phát thải (ERPA), các BQLRCĐ đã xây dựng kế hoạch cho các hoạt động lâm sinh. Các hoạt động bao gồm: (1) Khoanh nuôi làm giàu 345.9 ha rừng. dự kiến thực hiện tại các khu vực rừng có trạng thái trung bình, với mỗi tổ tuần tra chăm sóc từ 1-3 ha/năm; (2) Trồng rừng với tổng diện tích là 207 ha, ddự kiến thực hiện tại các khu vực rừng nghèo và đất trống, vớicác loại cây trồng dự kiến bao gồm lim, kiền, giổi xanh, màng tang, thiên niên kiện.

Các cuộc họp cũng đã xác định những yếu tố thuận lợi và khó khăn trong công tác quản lý rừng cộng đồng. Về mặt thuận lợi, hoạt động bảo vệ và phát triển rừng nhận được sự quan tâm và hỗ trợ từ chính quyền địa phương cũng như các cơ quan chức năng các cấp. Bên cạnh đó, các cộng đồng còn được hỗ trợ cây giống và kinh phí từ nhiều chương trình, dự án khác nhau như LtC, Carbi, chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng (PFES), hợp đồng giảm phát thải (ERPA), và chương trình trồng phát triển rừng của huyện Nam Đông (nay là huyện Phú Lộc).

Tuy nhiên, vẫn còn một số khó khăn và hạn chế cần được quan tâm giải quyết. Cụ thể, một số hộ dân vẫn lén lút vi phạm Quy ước như lấn chiếm đất, khai thác gỗ, đặt bẫy, săn bắt động vật hoang dã, dù các hành vi này không phổ biến. Bên cạnh đó, một bộ phận người dân chưa thực sự nhận thức được trách nhiệm của mình, còn xem việc bảo vệ rừng là trách nhiệm riêng của lực lượng Kiểm lâm, dẫn đến tình trạng không báo cáo vi phạm khi phát hiện. . Mặt khác, năng lực của một số BQLRCĐ còn hạn chế, chủ yếu chỉ dừng lại ở tuần tra, chưa chủ động triển khai các hoạt động khoanh nuôi hay trồng rừng nếu không có sự thúc đẩy từ cán bộ chức năng hay dự án. Ngoài ra, yếu tố địa lý cũng là một thách thức đáng kể khi khu vực rừng được giao nằm cách xa khu dân cư (trên 10 km), đường đi khó khăn, gây ảnh hưởng đến hiệu quả công tác tuần tra, bảo vệ rừng. Hơn nữa, kinh phí hỗ trợ cho các hoạt động QLBVR còn thấp, khiến một số cộng đồng không đủ kinh phí để triển khai trồng rừng.

Việc hoàn thành cập nhật phương án quản lý rừng bền vững cho giai đoạn 2026–2030 là minh chứng cho sự nỗ lực và quyết tâm của cộng đồng Thượng Lộ và Thượng Nhật trong việc bảo vệ tài nguyên rừng. Sau khi được phê duyệt, các phương án mới sẽ được phổ biến rộng rãi đến tất cả các thành viên tham gia quản lý rừng, đồng thời là cơ sở quan trọng để các Ban Quản lý xây dựng kế hoạch hoạt động hàng năm. Đây không chỉ là bước tiến kỹ thuật trong quản lý tài nguyên, mà còn là nền tảng thúc đẩy sự tham gia có ý nghĩa của cộng đồng vào quá trình bảo tồn, phát triển sinh kế, và thích ứng với biến đổi khí hậu một cách bền vững trong những năm tiếp theo.

Một số hình ảnh về các cuộc họp cập nhật phương án quản lý rừng bền vững của các cộng đồng